นายอมรเทพ จาวะลา ผู้อำนวยการอาวุโส สำนักวิจัย ธนาคาร ซีไอเอ็มบี ไทย เปิดเผยว่า ประเทศไทยกำลังจะเปลี่ยนแปลงอย่างก้าวกระโดด จากประเทศไทย 3.0 ที่เน้นอุตสาหกรรมหนัก แต่ต้องเผชิญกับดักรายได้ปานกลางที่ไม่อาจนำพาประเทศก้าวไปได้มากกว่านี้ ไปสู่ ประเทศไทย 4.0 โดยมีเป้าหมายก้าวเป็นประเทศมีรายได้สูงหรือประเทศพัฒนาแล้วในอนาคต ภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ.2560-2579) ที่ต้องเพิ่มศักยภาพการขยายตัวทางเศรษฐกิจและขีดความสามารถในการแข่งขันทางด้านเทคโนโลยี และนวัตกรรม  ดังนั้น  การขับเคลื่อนประเทศไทยจาก 3.0 ไปสู่ 4.0 สิ่งที่ต้องใส่เข้าไปคือนวัตกรรมและความคิดสร้างสรรค์ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และคงจะต้องเป็นการขับเคลื่อนแนวทางนี้ไปพร้อมๆกันระหว่าง 10 ประเทศสมาชิกอาเซียน ตามแผนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน 2025 หรือ AEC Blueprint 2025 ที่ได้กำหนดไว้ว่านวัตกรรมในอาเซียน จะเป็นเสาหลักหนึ่งของพลวัตอาเซียน 

ประเทศไทยไม่ได้เป็นประเทศเดียวในกลุ่มอาเซียนที่กำลังใช้แนวทางนี้ หลายประเทศในอาเซียนต่างก็เลือกแนวทางนี้เช่นกันทั้งนี้ นวัตกรรมจะช่วยเพิ่มมูลค่าสินค้าและต่อยอดห่วงโซ่อุปทานในตลาดโลก (Global Supply Chain) ได้ หากคัดเฉพาะประเทศที่นโยบายน่าสนใจ และเป็นคู่แข่งขันของไทย ได้แก่ สิงคโปร์ มาเลเซีย และอินโดนีเซีย มีนโยบายโดยสรุป ดังนี้ 

ประเทศไทย 4.0 เป็นการกำหนดโมเดลเศรษฐกิจใหม่ เพื่อปรับเปลี่ยนโครงสร้างเศรษฐกิจ ไปสู่ “Value–Based Economy” หรือ “เศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนด้วยนวัตกรรม” เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงใน 3 มิติ คือ 1) เปลี่ยนจากการผลิตสินค้า “เกษตรหรือโภคภัณฑ์ดั้งเดิม” ไปสู่สินค้าเชิง “นวัตกรรม” 2) เปลี่ยนจากการขับเคลื่อนประเทศด้วยภาคอุตสาหกรรม ไปสู่การขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยี ความคิดสร้างสรรค์ และนวัตกรรม และ 3) เปลี่ยนจากการเน้นภาคการผลิตสินค้า ไปสู่การเน้นภาคบริการมากขึ้น โดยได้วางเป้าหมายไปที่ 10 อุตสาหกรรมให้เป็นกลไกขับเคลื่อน ได้แก่ อุตสาหกรรมยานยนต์สมัยใหม่, อิเล็กทรอนิกส์อัจฉริยะ, การท่องเที่ยวกลุ่มรายได้ดีและการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ, การเกษตรและเทคโนโลยีชีวภาพ, การแปรรูปอาหาร, หุ่นยนต์, การบินและโลจิสติกส์, เชื้อเพลิงชีวภาพและเคมีชีวภาพ, ดิจิตอล และการแพทย์ครบวงจร

BOX : กลไกของอาเซียนในอีก 10 ปีข้างหน้า

อาเซียนเป็นกลไกทางภูมิภาคที่สำคัญในการขับเคลื่อนประเทศสมาชิกสู่ความเป็นประเทศเศรษฐกิจที่เจริญรุ่งเรืองด้วยพลวัตสูงที่สุดแห่งหนึ่งของโลก อาเซียนมีประชากรที่มีความเป็นมาและมีวัฒนธรรมต่างๆที่หลากหลายการเกิดการค้าเสรีในทุกรูปแบบตาม “วิถีของเซียน” ย่อมต้องใช้เวลาและความอดทนสูง อาเซียนจึงจำเป็นต้องมีวิสัยทัศน์ประชาคมอาเซียนค.ศ.2025 ซึ่งระบุภาพรวมและทิศทางของอาเซียนในอีก 10 ปีข้างหน้าที่จะต้องมีการรวมตัวกันอย่างลึกซึ้งมากขึ้นและมีแผนงานฉบับใหม่เพื่อขับเคลื่อนประชาคมอาเซียนให้มีความแข็งแกร่งยิ่งขึ้นต่อไป ทั้งนี้สำนักเลขาธิการอาเซียน ณ กรุงจาการ์ตา ได้กำหนดวิสัยทัศน์ในส่วนของแผนงานประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน โดยมีองค์ประกอบหลัก 5 ด้าน ดังนี้ 

องค์ประกอบหลักที่ 1: มีการรวมตัวสูง (An Integrated and Highly Cohesive Economy) ประกอบด้วย การเปิดเสรีสินค้า โดยมุ่งเน้นการอำนวยความสะดวกทางการค้าและการบริการ การเปิดเสรีบริการด้านการเงินและการพัฒนาตลาดทุน การอำนวยความสะดวกการเคลื่อนย้ายแรงงานที่มีฝีมือและนักธุรกิจ และการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประเทศสมาชิกอาเซียนในห่วงโซ่มูลค่าโลก 

องค์ประกอบหลักที่ 2: ความสามารถการแข่งขัน นวัตกรรม และพลวัต (Competitive, Innovative and Dynamic ASEAN) โดยมุ่งเน้นการเสริมสร้างขีดความสามารถในการแข่งขัน การคุ้มครองผู้บริโภค การเสริมสร้างความร่วมมือทางทรัพย์สินทางปัญญา การขับเคลื่อนการเติบโตด้วยประสิทธิภาพการผลิต นวัตกรรม การวิจัยและพัฒนา การยึดหลักธรรมาภิบาล โดยคำนึงถึงทิศทางการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญของโลก (global mega trends) 

องค์ประกอบหลักที่ 3: ขยายการเชื่อมโยงด้านเศรษฐกิจและการรวมตัวรายสาขา (Enhancing Economic Connectivity and Sector Integration): โดยมุ่งเน้นการส่งเสริมและบูรณาการด้านการขนส่งในภูมิภาค เพื่อสนับสนุนการเคลื่อนย้ายสินค้าและประชาชนอย่างไร้พรมแดน รวมทั้งมุ่งเน้นการรวมตัวรายสาขาต่าง ๆ ได้แก่ อาหาร เกษตรและป่าไม้ การท่องเที่ยว สุขภาพ และวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

องค์ประกอบหลักที่ 4: ครอบคลุมทุกภาคส่วน ยืดหยุ่น และมีประชาชนเป็นศูนย์กลาง (Resilient, Inclusive and People - Centered ASEAN) โดยมุ่งสร้างความเข้มเข็งให้แก่ SMEs การเพิ่มบทบาทของภาคเอกชน ความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชน การลดช่องว่างด้านการพัฒนา และการเข้าถึงแหล่งเงินทุน

องค์ประกอบหลักที่ 5: เป็นส่วนสำคัญของประชาคมโลก (Global ASEAN) โดยการทบทวนและปรับปรุงกรอบความร่วมมือทางเศรษฐกิจของอาเซียนกับประเทศคู่เจรจาและประเทศพันธมิตรภายนอกภูมิภาค รวมทั้งส่งเสริมบทบาทของอาเซียนในเวทีเศรษฐกิจระหว่างประเทศ